Усан цэнхэр зэрэглээ
Эргэн тойрон усан цэнхэр зэрэглээ. Зэрэглээн хот балгад. Зэрэглээ нэг намсан, нэг өндөрсөн, хот балгад ч эс танигдаж, суудал солбиод, илбэ жилбийн орчлон гэдэг л ийм байдаг болов уу гэлтэй. Таньдгаас хоёр алтан хараацай энүүхэнд юу нэгийг эрэх мэт өмнүүр хойгуур ээрүүлдэнэ. Бодвол мөнхийн усаа хайж яваа байх. Алтан хараацай мөнхийн ус олоод, хүнд өгөх гээд амандаа балгаж явсан юм гэнэ лээ. Гайт хар хэрээ цочоогоод, зээргэнэ дээр мөнхийн усаа асгачихжээ. Зээргэнэ мөнх ногоон, хүн мөнх бус болжээ. Аав минь энэ домгийг ярьж өгсөн сөн. Их ном сураад, мундаг эрдэмтэй хүн болж, алтан хараацайн хэлийг сурна. Тэгээд мөнхийн усыг олоод аав, ээждээ өгнө... Домгоос ургасан бодлоосоо ичих шиг болж, би чинь эрдэм ном сурч байгаа хүн шүү хэмээн өөртөө сануулаад сумын төв рүү эргэв. Ард морин төвөргөөн сонсогдох шиг болоход эргэн харвал мөнөөх зэрэглээн хот балгад дундаас хөтөлгөө морьтой хүн айсуй. Аав намайг авахаар ирж яваа нь тэр санж. Ингэж би хүнийг ээрүүлдэн нисэж буй алтан хараацайн шаналанг мэдэрсэн юм.
Тал нутгийн хаврын зэрэглээ хүмүүний сэтгэлийн амгаланг өөрийн эрхгүй сэмлэнэ. Ингэ ботго буйлах, үнээ тугал мөөрөх, адуу үүрсэх, унага янцгаах... ямархан нэг уярах хийгээд гуниглах, санаашрах хийгээд мөрөөдөхийн хязгааргүйд төөрүүлдэг байх. Талын хүний хөнгөн гунигтай мөрөөдлийг хаврын зэрэглээтэй цуг цээжиндээ тээсэн хүн хүлэг болж дээ, хөөрхий.
Адгуус амьтан битгий хэл, уул ус ч ах дүүгийн холбоотой. Бие бие рүүгээ тэмүүлэн таталцах нь байгалийн жам ажээ. Дөхөмийн бор овоо гэж талд сүндэрлэх майхан цэнхэр уулыг Алтан-Овооны дүү гэж аав хэлсэн сэн. Нээрээ ч адилхан. Их цэрэгт боогдон, ахдаа золгож чадалгүй эндээ үүрд үлдсэн гэнэ лээ гэж хэлээд “ахан дүүсийн ёс уул усанд ч буй”-г ах бид хоёрт сануулсан юм. Гурван бор манхны өвөрт ахыгаа нутаглуулчхаад, тэртээх зэрэглээнд сүүмэлзэх манан хөөрөг шиг талын таван уул, хурдны морь унаж өссөн Сүжийн хөндийгөө нулимс цийлэлзсэн нүдээр удтал ширтэн суухдаа аавын хэлсэн домгийн учгийг нэхэн тайлж билээ.
Хүн зөвхөн өөрөөсөө бус өрөөл бусдаас бүрэлдэн оршиж байдгаа анзаардаггүй. Ирж буцдаг хүмүүний хорвоод мөнхийн ус хүртэхийн тавиланг иртэл ертөнцийн жам ёстой эвлэрэн суухаас өөр яалтай. Нутаг ус бол хүүгээ хүлээхийн гүн ухаан юм. Хүмүүний үр нутгаа тэмцэх нь мөнхийн оршихуйн зөн бэлгэ ажгуу.
Г. Мэнд-Ооёо
8. Эхийн онцолсон хэсэгт хүүрнэмжийн ямар шинж байна вэ?
A.
Юмс үзэгдлийг харьцуулан жишиж тайлбарласан.
B.
Үйл явдлыг нэгэн цагт зэрэгцүүлэн тоочиж дүрсэлсэн.
C.
Юмс үзэгдлийн уялдаа холбоог тайлбарласан.
D.
Хэрэг явдлыг дараалуулан өрнүүлсэн.
E.
Юмсын зүй тогтлыг баталж дүгнэсэн.
Усан цэнхэр зэрэглээ
Эргэн тойрон усан цэнхэр зэрэглээ. Зэрэглээн хот балгад. Зэрэглээ нэг намсан, нэг өндөрсөн, хот балгад ч эс танигдаж, суудал солбиод, илбэ жилбийн орчлон гэдэг л ийм байдаг болов уу гэлтэй. Таньдгаас хоёр алтан хараацай энүүхэнд юу нэгийг эрэх мэт өмнүүр хойгуур ээрүүлдэнэ. Бодвол мөнхийн усаа хайж яваа байх. Алтан хараацай мөнхийн ус олоод, хүнд өгөх гээд амандаа балгаж явсан юм гэнэ лээ. Гайт хар хэрээ цочоогоод, зээргэнэ дээр мөнхийн усаа асгачихжээ. Зээргэнэ мөнх ногоон, хүн мөнх бус болжээ. Аав минь энэ домгийг ярьж өгсөн сөн. Их ном сураад, мундаг эрдэмтэй хүн болж, алтан хараацайн хэлийг сурна. Тэгээд мөнхийн усыг олоод аав, ээждээ өгнө... Домгоос ургасан бодлоосоо ичих шиг болж, би чинь эрдэм ном сурч байгаа хүн шүү хэмээн өөртөө сануулаад сумын төв рүү эргэв. Ард морин төвөргөөн сонсогдох шиг болоход эргэн харвал мөнөөх зэрэглээн хот балгад дундаас хөтөлгөө морьтой хүн айсуй. Аав намайг авахаар ирж яваа нь тэр санж. Ингэж би хүнийг ээрүүлдэн нисэж буй алтан хараацайн шаналанг мэдэрсэн юм.
Тал нутгийн хаврын зэрэглээ хүмүүний сэтгэлийн амгаланг өөрийн эрхгүй сэмлэнэ. Ингэ ботго буйлах, үнээ тугал мөөрөх, адуу үүрсэх, унага янцгаах... ямархан нэг уярах хийгээд гуниглах, санаашрах хийгээд мөрөөдөхийн хязгааргүйд төөрүүлдэг байх. Талын хүний хөнгөн гунигтай мөрөөдлийг хаврын зэрэглээтэй цуг цээжиндээ тээсэн хүн хүлэг болж дээ, хөөрхий.
Адгуус амьтан битгий хэл, уул ус ч ах дүүгийн холбоотой. Бие бие рүүгээ тэмүүлэн таталцах нь байгалийн жам ажээ. Дөхөмийн бор овоо гэж талд сүндэрлэх майхан цэнхэр уулыг Алтан-Овооны дүү гэж аав хэлсэн сэн. Нээрээ ч адилхан. Их цэрэгт боогдон, ахдаа золгож чадалгүй эндээ үүрд үлдсэн гэнэ лээ гэж хэлээд “ахан дүүсийн ёс уул усанд ч буй”-г ах бид хоёрт сануулсан юм. Гурван бор манхны өвөрт ахыгаа нутаглуулчхаад, тэртээх зэрэглээнд сүүмэлзэх манан хөөрөг шиг талын таван уул, хурдны морь унаж өссөн Сүжийн хөндийгөө нулимс цийлэлзсэн нүдээр удтал ширтэн суухдаа аавын хэлсэн домгийн учгийг нэхэн тайлж билээ.
Хүн зөвхөн өөрөөсөө бус өрөөл бусдаас бүрэлдэн оршиж байдгаа анзаардаггүй. Ирж буцдаг хүмүүний хорвоод мөнхийн ус хүртэхийн тавиланг иртэл ертөнцийн жам ёстой эвлэрэн суухаас өөр яалтай. Нутаг ус бол хүүгээ хүлээхийн гүн ухаан юм. Хүмүүний үр нутгаа тэмцэх нь мөнхийн оршихуйн зөн бэлгэ ажгуу.
Г. Мэнд-Ооёо
9. Зохиогчийн дүгнэлтийг илэрхийлсэн өгүүлбэрийг олоорой.
A.
Илбэ жилбийн орчлон гэдэг л ийм байдаг болов уу гэлтэй.
B.
Бодвол мөнхийн усаа хайж яваа байх
C.
Зээргэнэ мөнх ногоон, хүн мөнх бус болжээ.
D.
Аав минь энэ домгийг ярьж өгсөн сөн.
E.
Нутаг ус бол хүүгээ хүлээхийн гүн ухаан юм.
Усан цэнхэр зэрэглээ
Эргэн тойрон усан цэнхэр зэрэглээ. Зэрэглээн хот балгад. Зэрэглээ нэг намсан, нэг өндөрсөн, хот балгад ч эс танигдаж, суудал солбиод, илбэ жилбийн орчлон гэдэг л ийм байдаг болов уу гэлтэй. Таньдгаас хоёр алтан хараацай энүүхэнд юу нэгийг эрэх мэт өмнүүр хойгуур ээрүүлдэнэ. Бодвол мөнхийн усаа хайж яваа байх. Алтан хараацай мөнхийн ус олоод, хүнд өгөх гээд амандаа балгаж явсан юм гэнэ лээ. Гайт хар хэрээ цочоогоод, зээргэнэ дээр мөнхийн усаа асгачихжээ. Зээргэнэ мөнх ногоон, хүн мөнх бус болжээ. Аав минь энэ домгийг ярьж өгсөн сөн. Их ном сураад, мундаг эрдэмтэй хүн болж, алтан хараацайн хэлийг сурна. Тэгээд мөнхийн усыг олоод аав, ээждээ өгнө... Домгоос ургасан бодлоосоо ичих шиг болж, би чинь эрдэм ном сурч байгаа хүн шүү хэмээн өөртөө сануулаад сумын төв рүү эргэв. Ард морин төвөргөөн сонсогдох шиг болоход эргэн харвал мөнөөх зэрэглээн хот балгад дундаас хөтөлгөө морьтой хүн айсуй. Аав намайг авахаар ирж яваа нь тэр санж. Ингэж би хүнийг ээрүүлдэн нисэж буй алтан хараацайн шаналанг мэдэрсэн юм.
Тал нутгийн хаврын зэрэглээ хүмүүний сэтгэлийн амгаланг өөрийн эрхгүй сэмлэнэ. Ингэ ботго буйлах, үнээ тугал мөөрөх, адуу үүрсэх, унага янцгаах... ямархан нэг уярах хийгээд гуниглах, санаашрах хийгээд мөрөөдөхийн хязгааргүйд төөрүүлдэг байх. Талын хүний хөнгөн гунигтай мөрөөдлийг хаврын зэрэглээтэй цуг цээжиндээ тээсэн хүн хүлэг болж дээ, хөөрхий.
Адгуус амьтан битгий хэл, уул ус ч ах дүүгийн холбоотой. Бие бие рүүгээ тэмүүлэн таталцах нь байгалийн жам ажээ. Дөхөмийн бор овоо гэж талд сүндэрлэх майхан цэнхэр уулыг Алтан-Овооны дүү гэж аав хэлсэн сэн. Нээрээ ч адилхан. Их цэрэгт боогдон, ахдаа золгож чадалгүй эндээ үүрд үлдсэн гэнэ лээ гэж хэлээд “ахан дүүсийн ёс уул усанд ч буй”-г ах бид хоёрт сануулсан юм. Гурван бор манхны өвөрт ахыгаа нутаглуулчхаад, тэртээх зэрэглээнд сүүмэлзэх манан хөөрөг шиг талын таван уул, хурдны морь унаж өссөн Сүжийн хөндийгөө нулимс цийлэлзсэн нүдээр удтал ширтэн суухдаа аавын хэлсэн домгийн учгийг нэхэн тайлж билээ.
Хүн зөвхөн өөрөөсөө бус өрөөл бусдаас бүрэлдэн оршиж байдгаа анзаардаггүй. Ирж буцдаг хүмүүний хорвоод мөнхийн ус хүртэхийн тавиланг иртэл ертөнцийн жам ёстой эвлэрэн суухаас өөр яалтай. Нутаг ус бол хүүгээ хүлээхийн гүн ухаан юм. Хүмүүний үр нутгаа тэмцэх нь мөнхийн оршихуйн зөн бэлгэ ажгуу.
Г. Мэнд-Ооёо
10. Эхэд “зэрэглээ” гэсэн үгийг давтан хэрэглэсний учрыг сонгоно уу.
A.
Орчлон бол илбэ жилбийн юм шиг гэсэн санааг гаргахын тулд
B.
Аавын хэлсэн домгийн учгийг тодруулахын тулд
C.
Хөтөлгөө морьтой аав, зэрэглээ хоёрыг жишихийн тулд
D.
Хүний хөнгөн гунигтай мөрөөдлийг хаврын зэрэглээтэй адилтгахын тулд
E.
Нулимс цийлэлзсэн нүдээр удтал ширтсэнийг дүрслэхийн тулд
Усан цэнхэр зэрэглээ
Эргэн тойрон усан цэнхэр зэрэглээ. Зэрэглээн хот балгад. Зэрэглээ нэг намсан, нэг өндөрсөн, хот балгад ч эс танигдаж, суудал солбиод, илбэ жилбийн орчлон гэдэг л ийм байдаг болов уу гэлтэй. Таньдгаас хоёр алтан хараацай энүүхэнд юу нэгийг эрэх мэт өмнүүр хойгуур ээрүүлдэнэ. Бодвол мөнхийн усаа хайж яваа байх. Алтан хараацай мөнхийн ус олоод, хүнд өгөх гээд амандаа балгаж явсан юм гэнэ лээ. Гайт хар хэрээ цочоогоод, зээргэнэ дээр мөнхийн усаа асгачихжээ. Зээргэнэ мөнх ногоон, хүн мөнх бус болжээ. Аав минь энэ домгийг ярьж өгсөн сөн. Их ном сураад, мундаг эрдэмтэй хүн болж, алтан хараацайн хэлийг сурна. Тэгээд мөнхийн усыг олоод аав, ээждээ өгнө... Домгоос ургасан бодлоосоо ичих шиг болж, би чинь эрдэм ном сурч байгаа хүн шүү хэмээн өөртөө сануулаад сумын төв рүү эргэв. Ард морин төвөргөөн сонсогдох шиг болоход эргэн харвал мөнөөх зэрэглээн хот балгад дундаас хөтөлгөө морьтой хүн айсуй. Аав намайг авахаар ирж яваа нь тэр санж. Ингэж би хүнийг ээрүүлдэн нисэж буй алтан хараацайн шаналанг мэдэрсэн юм.
Тал нутгийн хаврын зэрэглээ хүмүүний сэтгэлийн амгаланг өөрийн эрхгүй сэмлэнэ. Ингэ ботго буйлах, үнээ тугал мөөрөх, адуу үүрсэх, унага янцгаах... ямархан нэг уярах хийгээд гуниглах, санаашрах хийгээд мөрөөдөхийн хязгааргүйд төөрүүлдэг байх. Талын хүний хөнгөн гунигтай мөрөөдлийг хаврын зэрэглээтэй цуг цээжиндээ тээсэн хүн хүлэг болж дээ, хөөрхий.
Адгуус амьтан битгий хэл, уул ус ч ах дүүгийн холбоотой. Бие бие рүүгээ тэмүүлэн таталцах нь байгалийн жам ажээ. Дөхөмийн бор овоо гэж талд сүндэрлэх майхан цэнхэр уулыг Алтан-Овооны дүү гэж аав хэлсэн сэн. Нээрээ ч адилхан. Их цэрэгт боогдон, ахдаа золгож чадалгүй эндээ үүрд үлдсэн гэнэ лээ гэж хэлээд “ахан дүүсийн ёс уул усанд ч буй”-г ах бид хоёрт сануулсан юм. Гурван бор манхны өвөрт ахыгаа нутаглуулчхаад, тэртээх зэрэглээнд сүүмэлзэх манан хөөрөг шиг талын таван уул, хурдны морь унаж өссөн Сүжийн хөндийгөө нулимс цийлэлзсэн нүдээр удтал ширтэн суухдаа аавын хэлсэн домгийн учгийг нэхэн тайлж билээ.
Хүн зөвхөн өөрөөсөө бус өрөөл бусдаас бүрэлдэн оршиж байдгаа анзаардаггүй. Ирж буцдаг хүмүүний хорвоод мөнхийн ус хүртэхийн тавиланг иртэл ертөнцийн жам ёстой эвлэрэн суухаас өөр яалтай. Нутаг ус бол хүүгээ хүлээхийн гүн ухаан юм. Хүмүүний үр нутгаа тэмцэх нь мөнхийн оршихуйн зөн бэлгэ ажгуу.
Г. Мэнд-Ооёо
11. “Нулимс цийлэлзсэн нүдээр удтал ширтэх” гэсэн өгүүлбэрт онцолсон үгийг “харах”
хэмээх үгээр соливол найруулгад ямар өөрчлөлт гарах вэ?
A.
Дээд найруулгын зэрэг хэвээр.
B.
Хүндэтгэлийн утгатай болно.
C.
Доод найруулгын зэрэгтэй болно.
D.
Найруулгад өөрчлөлт орохгүй.
E.
Доромж утгатай болно.
Усан цэнхэр зэрэглээ
Эргэн тойрон усан цэнхэр зэрэглээ. Зэрэглээн хот балгад. Зэрэглээ нэг намсан, нэг өндөрсөн, хот балгад ч эс танигдаж, суудал солбиод, илбэ жилбийн орчлон гэдэг л ийм байдаг болов уу гэлтэй. Таньдгаас хоёр алтан хараацай энүүхэнд юу нэгийг эрэх мэт өмнүүр хойгуур ээрүүлдэнэ. Бодвол мөнхийн усаа хайж яваа байх. Алтан хараацай мөнхийн ус олоод, хүнд өгөх гээд амандаа балгаж явсан юм гэнэ лээ. Гайт хар хэрээ цочоогоод, зээргэнэ дээр мөнхийн усаа асгачихжээ. Зээргэнэ мөнх ногоон, хүн мөнх бус болжээ. Аав минь энэ домгийг ярьж өгсөн сөн. Их ном сураад, мундаг эрдэмтэй хүн болж, алтан хараацайн хэлийг сурна. Тэгээд мөнхийн усыг олоод аав, ээждээ өгнө... Домгоос ургасан бодлоосоо ичих шиг болж, би чинь эрдэм ном сурч байгаа хүн шүү хэмээн өөртөө сануулаад сумын төв рүү эргэв. Ард морин төвөргөөн сонсогдох шиг болоход эргэн харвал мөнөөх зэрэглээн хот балгад дундаас хөтөлгөө морьтой хүн айсуй. Аав намайг авахаар ирж яваа нь тэр санж. Ингэж би хүнийг ээрүүлдэн нисэж буй алтан хараацайн шаналанг мэдэрсэн юм.
Тал нутгийн хаврын зэрэглээ хүмүүний сэтгэлийн амгаланг өөрийн эрхгүй сэмлэнэ. Ингэ ботго буйлах, үнээ тугал мөөрөх, адуу үүрсэх, унага янцгаах... ямархан нэг уярах хийгээд гуниглах, санаашрах хийгээд мөрөөдөхийн хязгааргүйд төөрүүлдэг байх. Талын хүний хөнгөн гунигтай мөрөөдлийг хаврын зэрэглээтэй цуг цээжиндээ тээсэн хүн хүлэг болж дээ, хөөрхий.
Адгуус амьтан битгий хэл, уул ус ч ах дүүгийн холбоотой. Бие бие рүүгээ тэмүүлэн таталцах нь байгалийн жам ажээ. Дөхөмийн бор овоо гэж талд сүндэрлэх майхан цэнхэр уулыг Алтан-Овооны дүү гэж аав хэлсэн сэн. Нээрээ ч адилхан. Их цэрэгт боогдон, ахдаа золгож чадалгүй эндээ үүрд үлдсэн гэнэ лээ гэж хэлээд “ахан дүүсийн ёс уул усанд ч буй”-г ах бид хоёрт сануулсан юм. Гурван бор манхны өвөрт ахыгаа нутаглуулчхаад, тэртээх зэрэглээнд сүүмэлзэх манан хөөрөг шиг талын таван уул, хурдны морь унаж өссөн Сүжийн хөндийгөө нулимс цийлэлзсэн нүдээр удтал ширтэн суухдаа аавын хэлсэн домгийн учгийг нэхэн тайлж билээ.
Хүн зөвхөн өөрөөсөө бус өрөөл бусдаас бүрэлдэн оршиж байдгаа анзаардаггүй. Ирж буцдаг хүмүүний хорвоод мөнхийн ус хүртэхийн тавиланг иртэл ертөнцийн жам ёстой эвлэрэн суухаас өөр яалтай. Нутаг ус бол хүүгээ хүлээхийн гүн ухаан юм. Хүмүүний үр нутгаа тэмцэх нь мөнхийн оршихуйн зөн бэлгэ ажгуу.
Г. Мэнд-Ооёо
12. Онцолсон гишүүн өгүүлбэрийн утгын уялдааг тодорхойлоорой.
“Талд сүндэрлэх майхан цэнхэр уулыг Алтан-Овооны дүү гэж аав хэлсэн.
A.
“майхан” гэснийг шинж чанарын утгаар дэлгэрүүлсэн
B.
“Алтан-Овооны дүү” гэснийг цагийн утгаар дэлгэрүүлсэн
C.
“уул” гэснийг тодотгож, дэлгэрүүлсэн
D.
“хэлсэн” гэснийг зорилгын утгаар дэлгэрүүлсэн
E.
“аав” гэснийг шалтгааны утгаар дэлгэрүүлсэн
Усан цэнхэр зэрэглээ
Эргэн тойрон усан цэнхэр зэрэглээ. Зэрэглээн хот балгад. Зэрэглээ нэг намсан, нэг өндөрсөн, хот балгад ч эс танигдаж, суудал солбиод, илбэ жилбийн орчлон гэдэг л ийм байдаг болов уу гэлтэй. Таньдгаас хоёр алтан хараацай энүүхэнд юу нэгийг эрэх мэт өмнүүр хойгуур ээрүүлдэнэ. Бодвол мөнхийн усаа хайж яваа байх. Алтан хараацай мөнхийн ус олоод, хүнд өгөх гээд амандаа балгаж явсан юм гэнэ лээ. Гайт хар хэрээ цочоогоод, зээргэнэ дээр мөнхийн усаа асгачихжээ. Зээргэнэ мөнх ногоон, хүн мөнх бус болжээ. Аав минь энэ домгийг ярьж өгсөн сөн. Их ном сураад, мундаг эрдэмтэй хүн болж, алтан хараацайн хэлийг сурна. Тэгээд мөнхийн усыг олоод аав, ээждээ өгнө... Домгоос ургасан бодлоосоо ичих шиг болж, би чинь эрдэм ном сурч байгаа хүн шүү хэмээн өөртөө сануулаад сумын төв рүү эргэв. Ард морин төвөргөөн сонсогдох шиг болоход эргэн харвал мөнөөх зэрэглээн хот балгад дундаас хөтөлгөө морьтой хүн айсуй. Аав намайг авахаар ирж яваа нь тэр санж. Ингэж би хүнийг ээрүүлдэн нисэж буй алтан хараацайн шаналанг мэдэрсэн юм.
Тал нутгийн хаврын зэрэглээ хүмүүний сэтгэлийн амгаланг өөрийн эрхгүй сэмлэнэ. Ингэ ботго буйлах, үнээ тугал мөөрөх, адуу үүрсэх, унага янцгаах... ямархан нэг уярах хийгээд гуниглах, санаашрах хийгээд мөрөөдөхийн хязгааргүйд төөрүүлдэг байх. Талын хүний хөнгөн гунигтай мөрөөдлийг хаврын зэрэглээтэй цуг цээжиндээ тээсэн хүн хүлэг болж дээ, хөөрхий.
Адгуус амьтан битгий хэл, уул ус ч ах дүүгийн холбоотой. Бие бие рүүгээ тэмүүлэн таталцах нь байгалийн жам ажээ. Дөхөмийн бор овоо гэж талд сүндэрлэх майхан цэнхэр уулыг Алтан-Овооны дүү гэж аав хэлсэн сэн. Нээрээ ч адилхан. Их цэрэгт боогдон, ахдаа золгож чадалгүй эндээ үүрд үлдсэн гэнэ лээ гэж хэлээд “ахан дүүсийн ёс уул усанд ч буй”-г ах бид хоёрт сануулсан юм. Гурван бор манхны өвөрт ахыгаа нутаглуулчхаад, тэртээх зэрэглээнд сүүмэлзэх манан хөөрөг шиг талын таван уул, хурдны морь унаж өссөн Сүжийн хөндийгөө нулимс цийлэлзсэн нүдээр удтал ширтэн суухдаа аавын хэлсэн домгийн учгийг нэхэн тайлж билээ.
Хүн зөвхөн өөрөөсөө бус өрөөл бусдаас бүрэлдэн оршиж байдгаа анзаардаггүй. Ирж буцдаг хүмүүний хорвоод мөнхийн ус хүртэхийн тавиланг иртэл ертөнцийн жам ёстой эвлэрэн суухаас өөр яалтай. Нутаг ус бол хүүгээ хүлээхийн гүн ухаан юм. Хүмүүний үр нутгаа тэмцэх нь мөнхийн оршихуйн зөн бэлгэ ажгуу.
Г. Мэнд-Ооёо
13. “Хүмүүний хорвоод мөнхийн ус хүртэх” гэсэн өгүүлбэрийг салаалан хувиргасныг
олоорой.
A.
Ус хүртэх
B.
Хүмүүний орчлонд мөнхийн ус амсах
C.
Хүмүүний энэхэн хорвоод мөнхийн ус хүртэх
D.
Мөнхийн ус хүртэх хүмүүний хорвоо
E.
Мөнхийн ус хүртэх
Усан цэнхэр зэрэглээ
Эргэн тойрон усан цэнхэр зэрэглээ. Зэрэглээн хот балгад. Зэрэглээ нэг намсан, нэг өндөрсөн, хот балгад ч эс танигдаж, суудал солбиод, илбэ жилбийн орчлон гэдэг л ийм байдаг болов уу гэлтэй. Таньдгаас хоёр алтан хараацай энүүхэнд юу нэгийг эрэх мэт өмнүүр хойгуур ээрүүлдэнэ. Бодвол мөнхийн усаа хайж яваа байх. Алтан хараацай мөнхийн ус олоод, хүнд өгөх гээд амандаа балгаж явсан юм гэнэ лээ. Гайт хар хэрээ цочоогоод, зээргэнэ дээр мөнхийн усаа асгачихжээ. Зээргэнэ мөнх ногоон, хүн мөнх бус болжээ. Аав минь энэ домгийг ярьж өгсөн сөн. Их ном сураад, мундаг эрдэмтэй хүн болж, алтан хараацайн хэлийг сурна. Тэгээд мөнхийн усыг олоод аав, ээждээ өгнө... Домгоос ургасан бодлоосоо ичих шиг болж, би чинь эрдэм ном сурч байгаа хүн шүү хэмээн өөртөө сануулаад сумын төв рүү эргэв. Ард морин төвөргөөн сонсогдох шиг болоход эргэн харвал мөнөөх зэрэглээн хот балгад дундаас хөтөлгөө морьтой хүн айсуй. Аав намайг авахаар ирж яваа нь тэр санж. Ингэж би хүнийг ээрүүлдэн нисэж буй алтан хараацайн шаналанг мэдэрсэн юм.
Тал нутгийн хаврын зэрэглээ хүмүүний сэтгэлийн амгаланг өөрийн эрхгүй сэмлэнэ. Ингэ ботго буйлах, үнээ тугал мөөрөх, адуу үүрсэх, унага янцгаах... ямархан нэг уярах хийгээд гуниглах, санаашрах хийгээд мөрөөдөхийн хязгааргүйд төөрүүлдэг байх. Талын хүний хөнгөн гунигтай мөрөөдлийг хаврын зэрэглээтэй цуг цээжиндээ тээсэн хүн хүлэг болж дээ, хөөрхий.
Адгуус амьтан битгий хэл, уул ус ч ах дүүгийн холбоотой. Бие бие рүүгээ тэмүүлэн таталцах нь байгалийн жам ажээ. Дөхөмийн бор овоо гэж талд сүндэрлэх майхан цэнхэр уулыг Алтан-Овооны дүү гэж аав хэлсэн сэн. Нээрээ ч адилхан. Их цэрэгт боогдон, ахдаа золгож чадалгүй эндээ үүрд үлдсэн гэнэ лээ гэж хэлээд “ахан дүүсийн ёс уул усанд ч буй”-г ах бид хоёрт сануулсан юм. Гурван бор манхны өвөрт ахыгаа нутаглуулчхаад, тэртээх зэрэглээнд сүүмэлзэх манан хөөрөг шиг талын таван уул, хурдны морь унаж өссөн Сүжийн хөндийгөө нулимс цийлэлзсэн нүдээр удтал ширтэн суухдаа аавын хэлсэн домгийн учгийг нэхэн тайлж билээ.
Хүн зөвхөн өөрөөсөө бус өрөөл бусдаас бүрэлдэн оршиж байдгаа анзаардаггүй. Ирж буцдаг хүмүүний хорвоод мөнхийн ус хүртэхийн тавиланг иртэл ертөнцийн жам ёстой эвлэрэн суухаас өөр яалтай. Нутаг ус бол хүүгээ хүлээхийн гүн ухаан юм. Хүмүүний үр нутгаа тэмцэх нь мөнхийн оршихуйн зөн бэлгэ ажгуу.
Г. Мэнд-Ооёо
14. “Сүжийн хөндийгөө нулимс цийлэлзсэн нүдээр ширтэн суусан”-ы учир шалтгааныг
сонгоорой.
A.
Хүнийг ээрүүлдэн нисэх алтан хараацайн шаналанг мэдэрсэн.
B.
Уярах, гуниглах, санаашрах, мөрөөдөхийн хязгааргүйд төөрүүлсэн.
C.
Тал нутгийн хаврын зэрэглээ хүмүүний сэтгэлийн амгаланг сэмлэсэн.
D.
Ирж буцдаг хүмүүний хорвоогийн ертөнцийн жам ёстой эвлэрсэн.
E.
Гурван бор манхны өвөрт ахыгаа нутаглуулсан.
15. Найруулгын алдаатай өгүүлбэрийг олоорой.
A.
Аяллын хөтөч ажилд авна.
B.
Дүү минь, насны багад эрдэмд шамдаарай
C.
Вирусний гаралтай ханиаднаас сэргийлэн, дархлаагаа дэмжицгээе!
D.
Оройны наранд уул ус үзэсгэлэнтэй харагдана.
E.
Дотор эрхтнээ хамгаалахын тулд өглөө бүр ус ууж бай.
16. Холбоо үгсийн бүтсэн аргын зүй тогтлыг ажиглаад, цэгийн оронд тохирохыг
сонгоно уу.
ярих хэлэх, хөгжмийн ая, гар хуруу, .....
A.
ховор хомс
B.
явсныг мэдэх
C.
сэргээн босгох
D.
чимээ аниргүй
E.
мөнгөн аяга
17. Ташрамдах утгат бүтээврийг сонгоорой.
A.
-хлөөр
B.
-нгүүт
C.
-вч
D.
-нгөө
E.
-мөгц
18. Нутгийн аялгууны үгийг олоорой.
A.
үнэт цаас
B.
ЭЕШ
C.
цонх
D.
вакцин
E.
тооровч
19. “Тамирчид бэлтгэлдээ шамдаж, дасгалжуулагч тэдэнд зөвлөнө” өгүүлбэрийн
онцолсон бүтээврийг солин найруулахад аль нь тохирох вэ?
A.
-н
B.
-вч
C.
-магц
D.
-тал
E.
-х
20. Утгыг зөв харгалзуулсныг олно уу.
1. даах a. сэвлэг үс
2. дайх b. өргөж дийлэх
3. даахь c. бусдаар дамжуулах
A.
1a, 2b, 3c
B.
1a, 2c, 3b
C.
1c, 2a, 3b
D.
1b, 2c, 3a
E.
1b, 2a, 3c
21. Эсрэг утгат бүтээвэр бүхий хэсгийг олно уу.
A.
бай + дал, бай + ц
B.
зур + аач, зур + г
C.
арви + л, арви + д
D.
хэл + мтгий, хэл + мгий
E.
үрж + вэр, үрж + л
“Бүс нь дээлэндээ нарийдчихжээ” өгүүлбэрийн онцолсон үгийн язгуурыг сонгоорой.
A.
нарий
B.
нарийн
C.
нарийд
D.
нарийдсан
E.
нарийхан
“Бүс нь дээлэндээ нарийдчихжээ” өгүүлбэрийн онцолсон үгийн язгуурыг сонгоорой.
A.
нарий
B.
нарийн
C.
нарийд
D.
нарийдсан
E.
нарийхан
25. Д. Намсрайн “Жамухын өчил” өгүүллэгийн онцолсон хэсгийн хам сэдвийг сонгоорой.
Найман зууны тэртээх Жамухын шарил дээгүүр өнөөдөр талын болжмор жиргэж,
эх нутгийн ноён салхинаа гудайсан хялганын толгой гашуудалтайяа бөхөлзөнө.
Тэр газрын цээжийг аниртан чагнаваас монгол эрсийн нөхөрлөл гунигт хагацлын
тухай эмгэнэлт түүхийг өгүүлнэ. Олон аймгийн цуст тэмцэл талын язгууртнуудын
өрсөлдөөн Тэмүүжингийн ялалтаар төгсөж байсан тэр жил... Хаан Жамуха
нөхдөдөө баригдаад, Чингисийн өргөөнөө хүргэгдэж ирэв. Богд эзэндээ халдсан
боол иргэдийг Чингис хаан өвс ногоо хүрэнттэл цаазалж, Жамухыг суллаад...
- Эв эе эвдрэлцэж, олонтоо будилсан ч амийг чинь хэлтрүүлье, хаан анд минь.
Эгнэгт нөхөрлөлөө бататгаж, эгүүрд хамт түшилцэн явтугай, чи хэмээн өршөөл
үзүүлэв.
A.
түүхийн
B.
нийгмийн
C.
шашны
D.
соёлын
E.
улс төрийн
Найман зууны тэртээх Жамухын шарил дээгүүр өнөөдөр талын болжмор жиргэж,
эх нутгийн ноён салхинаа гудайсан хялганын толгой гашуудалтайяа бөхөлзөнө.
Тэр газрын цээжийг аниртан чагнаваас монгол эрсийн нөхөрлөл гунигт хагацлын
тухай эмгэнэлт түүхийг өгүүлнэ. Олон аймгийн цуст тэмцэл талын язгууртнуудын
өрсөлдөөн Тэмүүжингийн ялалтаар төгсөж байсан тэр жил... Хаан Жамуха
нөхдөдөө баригдаад, Чингисийн өргөөнөө хүргэгдэж ирэв. Богд эзэндээ халдсан
боол иргэдийг Чингис хаан өвс ногоо хүрэнттэл цаазалж, Жамухыг суллаад...
- Эв эе эвдрэлцэж, олонтоо будилсан ч амийг чинь хэлтрүүлье, хаан анд минь.
Эгнэгт нөхөрлөлөө бататгаж, эгүүрд хамт түшилцэн явтугай, чи хэмээн өршөөл
үзүүлэв.
26. Дээрх /сорил-25/ хэсгийн үйл явдал хэдий үед өрнөж байна вэ?
A.
IX зууны сүүл үе
B.
XV зууны үе
C.
XX зууны эхэн үе
D.
XIII зууны эхэн үе
E.
XVI зууны эхэн үе
Найман зууны тэртээх Жамухын шарил дээгүүр өнөөдөр талын болжмор жиргэж,
эх нутгийн ноён салхинаа гудайсан хялганын толгой гашуудалтайяа бөхөлзөнө.
Тэр газрын цээжийг аниртан чагнаваас монгол эрсийн нөхөрлөл гунигт хагацлын
тухай эмгэнэлт түүхийг өгүүлнэ. Олон аймгийн цуст тэмцэл талын язгууртнуудын
өрсөлдөөн Тэмүүжингийн ялалтаар төгсөж байсан тэр жил... Хаан Жамуха
нөхдөдөө баригдаад, Чингисийн өргөөнөө хүргэгдэж ирэв. Богд эзэндээ халдсан
боол иргэдийг Чингис хаан өвс ногоо хүрэнттэл цаазалж, Жамухыг суллаад...
- Эв эе эвдрэлцэж, олонтоо будилсан ч амийг чинь хэлтрүүлье, хаан анд минь.
Эгнэгт нөхөрлөлөө бататгаж, эгүүрд хамт түшилцэн явтугай, чи хэмээн өршөөл
үзүүлэв.
27. Дээрх /сорил-25/ зохиолын хэсэгт “хялганын толгой гашуудалтайяа бөхөлзөнө”
гэсэнд дүрслэлийн ямар ур маяг илэрсэн бэ?
A.
төлөөлөл
B.
адилтгал
C.
хүншүүлэл
D.
ихэсгэл
E.
юмшуулал
Найман зууны тэртээх Жамухын шарил дээгүүр өнөөдөр талын болжмор жиргэж,
эх нутгийн ноён салхинаа гудайсан хялганын толгой гашуудалтайяа бөхөлзөнө.
Тэр газрын цээжийг аниртан чагнаваас монгол эрсийн нөхөрлөл гунигт хагацлын
тухай эмгэнэлт түүхийг өгүүлнэ. Олон аймгийн цуст тэмцэл талын язгууртнуудын
өрсөлдөөн Тэмүүжингийн ялалтаар төгсөж байсан тэр жил... Хаан Жамуха
нөхдөдөө баригдаад, Чингисийн өргөөнөө хүргэгдэж ирэв. Богд эзэндээ халдсан
боол иргэдийг Чингис хаан өвс ногоо хүрэнттэл цаазалж, Жамухыг суллаад...
- Эв эе эвдрэлцэж, олонтоо будилсан ч амийг чинь хэлтрүүлье, хаан анд минь.
Эгнэгт нөхөрлөлөө бататгаж, эгүүрд хамт түшилцэн явтугай, чи хэмээн өршөөл
үзүүлэв.
28. “Эв эе эвдрэлцэж, олонтоо будилсан ч амийг чинь хэлтрүүлье, хаан анд минь” гэсэн
/сорил-25/ хэсэгт дүрийн ямар зан байдлыг харуулсан бэ?
A.
дөлгөөн тайван
B.
ууч өршөөнгүй
C.
дайчин эрэлхэг
D.
эргэж буцсан
E.
эрс шийдэмгий
. Б. Явуухулан “Тэхийн зогсоол” дуулийн дараах 4 шадын толгой холбоц аль вэ?
Өвөлжөөнд буугаад аав хэсэг зуур
Ан хийв
Өвөлд бэлдээд айлууд хэсэг зуур
Ажил хийв...
A.
АААБ
B.
ААББ
C.
АББА
D.
АААА
E.
АБАБ
Өвөлжөөнд буугаад аав хэсэг зуур
Ан хийв
Өвөлд бэлдээд айлууд хэсэг зуур
Ажил хийв...
30. Дээрх /сорил-29/ хэсэгт үзүүлсэн гадаад орчныг сонгоорой.
A.
малын бэлчээр
B.
Тэхийн зогсоол
C.
худаг ус
D.
хот айл
E.
Ямаан ус
Уншихдаа онцолсон үгсийн бичлэгийг ажиглаад, бүгдийг зөв бичсэн хэсгийг
сонгоорой.
A.
B.
C.
D.
E.
Уншаад хэлцийн утгыг олно уу.
A.
амт шимт
B.
сүү тараг
C.
айраг цагаа
D.
зан ааль
E.
эрдэм ном
“ногооныхоо” гэсэн үгийг зөв бичсэнийг сонгоорой
A.
B.
C.
D.
E.
Галигийг зөв бичсэн хэсгийг сонгоно уу.
Хаули-йин жигалта-йи дагаху
A.
B.
C.
D.
E.
Холбох эгшгийн дүрмээр бичсэн үгийг олоорой.
A.
B.
C.
D.
E.
“Би” гэсэн үгийг эзэнд хамаатуулах нөхцөлтэй хамтрахын тийн ялгалаар хувилгасан
нь аль вэ?
A.
B.
C.
D.
E.
Бусдаар үйлдүүлэх хэвийн -уул дагаврыг сонгоно уу.
A.
B.
C.
D.
E.
“шийд” гэсэн үгэнд шууд залгах /эс хувилгагч/ нөхцөлийг сонгоорой.
A.
.PNG)
B.
.PNG)
C.
D.
E.
“алх дөш, гадуур алх”-ыг утга ялгасан хэсгийг олно уу.
A.
B.
C.
D.
E.
Зөвийг сонгоорой.
A.
никотин.
B.
нейтрон
C.
Невада
D.
Нидерланд
E.
ньютон